Paragraaf weerstandsvermogen en risicobeheersing

Risico’s Sociaal Domein
Het financiële risico Sociaal Domein (SD) is dat de taken niet binnen het vastgestelde financiële scenario kunnen worden uitgevoerd.
Sinds de begroting 2020 is sprake van een stevige ambitie voor wat de financiële kaders betreft. We staan voor deze opgave en nemen de afgesproken maatregelen. Desondanks blijft de uitvoering van taken in het SD het karakter houden van een openeinderegeling. Een toe- of afnemende zorgvraag vanuit de samenleving, de praktische haalbaarheid of effectiviteit van bedachte activiteiten en maatregelen en/of de ontwikkelingen van inkomsten maakt dat er te allen tijde een risico is op overschrijding van het budget.
Het onderliggende Berenschot is in 2018 vastgesteld en financieel verwerkt in de Programmabegroting 2019. Met de vaststelling van de begroting 2019 is gekozen voor scenario 2 uit het rapport van Berenschot om te komen tot een sluitende begroting SD. Scenario 2 houdt de voortzetting en aanscherping van de maatregelen in, 20 maatregelen (uit rapport Berenschot en meegenomen in de aangenomen Strategie SD) die moeten leiden tot een besparing op de kosten. Tijdens het opstellen van deze begroting 2022 vindt een evaluatie SD plaats door Andersson Elffers Felix (AEF). De raad is en wordt meegenomen in de evaluatie en tussentijdse bevindingen door middel van raadsinformatiebrieven en raadsinformatiebijeenkomsten.  

Risico’s Wmo

Toelichting

• Het aantal inwoners dat een beroep doet op de Wmo neemt toe vanwege de vergrijzing en de aanzuigende werking van het abonnementstarief;
• Doordat de tarieven duurder geworden zijn i.v.m. gemaakte CAO-afspraken zal de impact van de aanzuigende werking versterkt worden;

Beheersmaatregel

Om bovenstaande risico’s te beperken zijn de volgende maatregelen getroffen:

• Door de eenduidige toegang en werkwijze werken we integraal, vraag- en resultaatgericht. Oplossingen zullen meer gevonden worden in het sociaal netwerk en algemene voorzieningen;
• De verordening en nadere regels zijn aangepast waardoor inwoners beter inzicht hebben in wat er van hun en de gemeente wordt verwacht. De grenzen van de ondersteuning zijn hierdoor duidelijker voor zowel inwoners als gidsen.
• In de aanbesteding Wmo zorg zijn afspraken gemaakt rondom resultaat gericht werken, de insteek hierbij is dat de resultaten houvast bieden en duidelijkheid scheppen rondom de duur van de zorg. Dit houdt in dat de zorg (waar mogelijk) eindig is of wordt afgeschaald. De verbinding met het de algemene voorzieningen door aanbieders wordt veel gestimuleerd door de gemeente;

Hoe hoog is het risico dat het risico zich voordoet in 2022

Via de monitor abonnementstarief wordt beoordeeld of sprake is van extra toestroom van cliënten.

Risico’s Jeugdwet

Toelichting

De landelijke ontwikkeling is dat het beroep op jeugdhulp iets lijkt te stabiliseren na een jarenlange toename. In Dronten is dit nog niet zichtbaar. Dit leidt tot een groter financieel risico op het Sociaal Domein (SD). Bij de Jeugdwet is daarnaast ook sprake van het risico dat de uitvoering van beleid niet de tot de gewenste resultaten leidt, vooral door omstandigheden buiten onze invloedssfeer.

Onzekerheden zijn binnen de Jeugdwet:

• Algemene Maatregel van Bestuur (AMvB) reële prijs jeugdzorg zou ingaan per 1 april 2021. Dit is uitgesteld, er is nog geen nieuwe datum bekend. De AMvB gaat gelden voor nieuwe contracten. Bestaande contracten hoeven niet te worden opengebroken;
• Het nieuwe kabinet besluit over de structurele middelen voor jeugdhulp;
• Er is een wetsvoorstel verbetering beschikbaarheid zorg voor jeugdigen in voorbereiding. De essentie daarvan is dat gemeenten met andere gemeenten binnen en buiten haar regio samenwerken om te bewerkstelligen dat bij of krachtens algemene maatregel van bestuur te bepalen vormen van jeugdhulp, alsmede kinderbeschermingsmaatregelen en jeugdreclassering, steeds voldoende beschikbaar zijn;
• De openeinderegeling van de wet wordt hiermee verder versterkt.

Beheersmaatregel bezuinigingsopdracht

Om de risico's rond de bezuinigingsopdracht in te perken, doen we het volgende:

• Samen met de toegang zijn we actief om de instroom, doorstroom en uitstroom meer in balans te krijgen en in te zetten op de zelfredzaamheid van onze inwoners;
• Naast de omgekeerde verordening, hebben we nieuwe nadere regels opgesteld waarbij grenzen gesteld worden aan de reikwijdte van de jeugdhulp in Dronten;
• In de nieuwe contractperiode zijn we gestart met een resultaatgerichte aanpak. Op termijn verwachten we ook hier een besparing mee te bereiken;
• De verbeteringen in de monitoring zal ons meer informatie opleveren om tijdig te sturen op afwijkingen van de begroting en van de beleidsdoelen.

Hoe hoog is het risico dat het risico zich voordoet in 2022

Het risico dat de besparingsopdracht op het onderdeel Jeugdwet in 2021 en 2022 niet wordt gehaald is hoog gezien de beperkte daling van de instroom. Hoewel Dronten een iets lager beroep op jeugdhulp heeft dan het landelijke gemiddelde, heeft dit nog niet voldoende geleid tot de gewenste lagere uitgaven.
De beïnvloedbaarheid van de gevolgen van het rijksbeleid is laag, het risico dat de maatregelen leiden tot hogere uitgaven is daarom hoog.

Risico op bijdrage in exploitatietekort werkvoorzieningschap Impact

Toelichting

Voor de uitvoering van de Wet sociale werkvoorziening (Wsw) heeft de gemeente Dronten samen met de gemeente Kampen het Werkvoorzieningschap Kampen en Dronten opgericht. Het werkvoorzieningschap heeft Stichting Impact aangewezen als de feitelijke uitvoerder van de Wsw.
Daarnaast richt Impact zich o.a. op de brede doelgroep uit de Participatiewet en Wajongers.

De deelnemende gemeenten in de gemeenschappelijke regeling dragen naar rato bij aan een eventueel exploitatietekort. Dronten draagt 25% van de tekorten van Impact. Meerjarig (2022-2025) daalt het begrote tekort op de Wsw van € 727.000 in 2022 naar 544.000 in 2025. Het risico op een bijdrage voor Dronten daalt van € 182.000 in 2022 naar € 136.000 in 2025. Daarnaast staat de gemeente vanaf 2011 garant voor geldleningen van Impact bij de BNG. Voor die garantstelling heeft Dronten een 1e hypotheek gevestigd op de bedrijfslocatie van Impact in Dronten. Dit risico is onder garantstellingen opgenomen.

Beheersmaatregel

• Impact heeft in 2017 een nieuw Ondernemingsplan opgesteld in 2017 voor de jaren 2018 – 2021. In dit plan stelt Impact een scenario ‘Lokaal investeren’ voor. Hierin ligt de koers voor de toekomst waarmee antwoord gegeven wordt op de toegevoegde waarde en de betaalbaarheid. De gemeenten volgen en beoordelen de ontwikkelingen bij Impact aan de hand van maandrapportages. Het plan loopt nog door in 2022.
• In de kadernota 2019 is voorgesteld om voor de meerjarenbegroting Dronten rekening te houden met een jaarlijkse bijdrage in het exploitatietekort van € 160.000 (conform de eindafrekening 2017). Het verschil met de begroting 2022 van Impact   (€ 22.000 in 2022) is in de Programmabegroting 2022 als risico opgenomen.

Hoe hoog is het risico dat het risico zich voordoet in 2022

Het verschil met de begroting 2022 van Impact van ongeveer € 22.000 is als risico opgenomen.

Risico uitkeringen van het Rijk

Toelichting

De Algemene Uitkering gemeentefonds is afhankelijk van de Rijksuitgaven (samen de trap op en samen de trap af) en van wijzigingen in het verdeelmodel van de Algemene Uitkering. Forse kortingen kunnen leiden tot een meerjarig niet sluitende begroting. Het Rijk gaat de verdeelsystematiek van de Algemene Uitkering herzien. Dit zal naar verwachting tot uiting komen bij de September- of Decembercirculaire 2021. Een wijziging in de verdeelsystematiek valt, naar alle waarschijnlijkheid, nadelig uit voor de gemeente Dronten. Het is ook mogelijk dat het landelijke hoogte van het BTW-compensatiefonds ontoereikend is, en dat er in de nabije toekomst sprake blijkt te zijn van een korting op de Algemene Uitkering als gevolg van een overschrijding in het BTW-compensatiefonds. Tot slot is er nog geen definitieve hoogte bepaald voor de extra middelen Jeugd voor de jaren 2022 en 2023. Ook dit vormt een risico.

Beheersmaatregel

De geraamde ruimte onder het BCF-plafond is conform de richtlijn van de provincie naar beneden bijgesteld.  Verder worden de afspraken tussen de VNG en het Rijk goed gemonitord om tijdig een inschatting te kunnen maken van de onzekerheid met betrekking tot de Algemene Uitkering.

Risico minder inkomsten uit dividenden

Toelichting

De dividenduitkeringen die de gemeente Dronten ontvangt van Vitens en Alliander staan onder druk. Beide partijen mogen van de Autoriteit Consument & Markt (ACM) slechts beperkt winst maken gezien hun publieke taak en monopolistische positie. Tevens krijgt Alliander te maken met hogere doorberekende tarieven vanuit TenneT. Vitens keert al enige jaren geen dividend meer uit.

Beheersmaatregel

De lagere dividenden zijn verwerkt in de begroting conform de laatste inzichten. Eventuele nieuwe ontwikkelingen worden gemonitord.

Risico grondexploitatie: risico op tekorten voor algemene dienst

Toelichting

Wanneer tekorten en afwaarderingen in de grondexploitatie niet binnen de algemene
reserves van de grondexploitatie kunnen worden opgevangen, dient vanuit de algemene
reserve een aanvulling plaats te vinden op de algemene reserve Grondexploitatie. De woningmarkt vertoont herstel. Dit is ook verwerkt in het woningbouwprogramma dat in juni 2016 is vastgesteld (Woonvisie 2016-2021). Bij de uitgifte van de bedrijventerreinen, zien we de effecten van het huidige economisch herstel terug in de verkoop van bedrijfskavels. De gewijzigde voorschriften van de BBV en de daaruit volgende noodzakelijke beheermaatregelen voor complexen met een looptijd langer dan 10 jaar vormen een aanzienlijk risico. Ook de gevolgen van de invoering van de Wet op de
Vennootschapsbelasting (VpB) hebben een effect op de geprognosticeerde resultaten. Met de belastingdienst is in 2019 een Vaststellingsovereenkomst afgesloten waarin de uitgangspunten en methode voor de aangiften VpB zijn opgenomen. Bij het opstellen van de jaarrekening en de perspectiefnota zijn deze effecten financieel verwerkt. In 2017 zijn de regels op tussentijdse winstneming aangepast. Met als uitgangspunt het realisatiebeginsel van de POC-methode (Percentage of completion).

Beheersmaatregel

Grondexploitaties worden bij de Jaarstukken geactualiseerd
en er wordt strak gemonitord op de voortgang en financiële stand van zaken. Indien
tussentijds substantiële wijzigingen voordoen, worden deze indien nodig aan de
gemeenteraad voorgelegd ter besluitvorming. Woningbouwprognoses worden periodiek
bijgesteld met als uitgangspunt een woningbouwprogramma van 250 woningen per jaar zoals benoemd in de Woonvisie.
In november 2016 is een nieuwe nota grondbeleid aan de raad aangeboden waarin de wijzigingen BBV en VpB zijn verwerkt en zijn door de raad beheersmaatregelen vastgesteld om de risico's af te dekken. De stand van de reserve Grondexploitatie per 1-1-2021 is nihil.

Risico leges omgevingsvergunningen a.g.v. invoering Omgevingswet en Wet kwaliteitsborging

Toelichting

Door het in werking treden van de nieuwe Omgevingswet en Wet kwaliteitsborging per 01-01-2022 verandert er veel. Het principe van legesheffing verandert niet. Ook de wettelijke grondslag voor het heffen van leges verandert niet. Toch zijn er een aantal zaken die wel gaan veranderen, waar u nog een kaderstellend besluit over neemt:

• Mogelijk nieuwe activiteiten toestaan om leges over te heffen;
• (Mogelijk) minder vergunningplichten, dus meer vergunningvrij;
• De ‘knip’: het splitsen van de bouwtechnische en de ruimtelijke vergunning;
• De maximale kostendekkendheid van de gemeentelijke kosten herijken;
• Meer integrale vergunningen (meerdere gezagen betrokken);
• Planactiviteiten worden minder complex (of juist complexer).

Beheersmaatregel

Bij de begroting 2022 zijn de laatste inzichten ten aanzien van de minderopbrengsten leges verwerkt als autonome ontwikkeling.

Risico ICT-kosten

Toelichting

Op het gebied van ICT gaan de ontwikkelingen snel en worden steeds hogere eisen gesteld. Het risico blijft aanwezig dat de komende jaren zowel incidenteel als structureel hogere kosten ICT noodzakelijk zijn.
In 2021 is een wereldwijde schaarste aan grondstoffen ontstaan. Voor ICT betekent dit dat de schaarste aan chips en andere grondstoffen de levertijden van ICT-onderdelen verlengt en de stuksprijs van laptops bijna doet verdubbelen. Deze ontwikkeling zal in 2022 naar verwachting leiden tot budgetoverschrijdingen. De precieze impact is op dit moment nog niet bekend. Naast deze financiële risico's speelt bij ICT ook het risico informatieveiligheid.

Beheersmaatregel

De teammanager IMF (Informatiemanagement en Facilitair) is verantwoordelijk voor beheersing van de ICT en Facilitaire budgetten. Er is een ICT-adviesgroep (de IV-Raad) ingesteld die zich richt op de prioritering van IMF. In 2017 is een nieuw meerjarig informatiebeleidsplan (IBP) vastgesteld voor 2017-2021. In 2021 wordt het IBP vernieuwd en wordt het plan op visieniveau en dus meer op hoofdlijnen opgesteld.
Het informatieveiligheidsbeleid 2019-2021 is in 2019 door het college vastgesteld. Hiermee wordt invulling gegeven aan het borgen van informatieveiligheid vanuit de jaarlijkse risicoscan.

Risico krapte op de arbeidsmarkt

Toelichting

De schaarste van personeel op de arbeidsmarkt neemt toe.
Tegelijkertijd vergrijzen wij als organisatie, met verwachte uitstroom in de komende jaren tot gevolg. In bepaalde beroepsgroepen neemt het risico toe dat we geen goed gekwalificeerd personeel kunnen werven of in dienst kunnen houden.
Dit kan gevolgen hebben voor de kwaliteit van het werk en verhoging van de werkdruk.
Het financiële gevolg heeft betrekking op hogere kosten omdat vacatures niet worden
ingevuld en er meer (en duurder) moet worden ingehuurd. Dit risico wordt ingeschat op
basis van verwachte uitstroom in de komende jaren en een percentage van de functies
die als moeilijk invulbaar worden ingeschat. Daarmee komen we op een financieel gevolg
van € 300.000. Het gaat om een risico dat afhankelijk van de ontwikkelingen op de arbeidsmarkt een aantal jaren kan voortduren.

Beheersmaatregel

Er worden traineetrajecten ingezet om hoogopgeleide jongeren binnen te halen. Met betere opleidings- en ontwikkelmogelijkheden willen we medewerkers binden en boeien. Voor zeer lastig in te vullen vacatures kan het nodig zijn om professionele recruiters in te schakelen.

Risico SPUK

Toelichting

Sinds 1 januari 2019 kunnen gemeenten, sportverenigingen en sportstichtingen de btw die hen in rekening wordt gebracht voor investeringen in sport niet meer in aftrek brengen. Om de ontwikkeling en instandhouding van sportaccommodaties en de aanschaf van sportmaterialen te stimuleren, kunnen gemeenten sinds die datum gebruikmaken van de Regeling specifieke uitkering stimulering sport (SPUK).
Gemeente Dronten verhuurt de binnensportaccommodaties btw-belast aan Optisport. Optisport exploiteert de sportaccommodaties en ontvangt hiervoor een vergoeding. Het is op dit moment nog niet duidelijk of Optisport als winst beogend wordt aangemerkt voor de omzetbelasting. Om als winst beogend voor de omzetbelasting te worden aangemerkt moet onder andere een kostprijs dekkende huur voor de accommodaties in rekening worden gebracht. Afhankelijk van de uitkomst van de vraag of Optisport winst beogend is voor de omzetbelasting kan gemeente Dronten wel of niet gebruik maken van de SPUK voor het deel van de binnensport-accommodaties.
Als de uitkomst is dat Optisport als winst beogend kan worden aangemerkt, kunnen we geen gebruik maken van de SPUK en zullen de ontvangen subsidiebedragen over 2019, 2020 en 2021 terugbetaald moeten worden. Het totaal terug te betalen bedrag over de jaren 2019 t/m 2021 is dan € 570.000.
De regeling heeft een maximum uit te keren bedrag dat naar waarschijnlijkheid volledig is benut, waardoor achteraf geen mogelijkheid meer is om alsnog een bedrag te claimen.
Vanwege deze reden heeft gemeente Dronten de SPUK voor de binnensportaccommodaties wel aangevraagd.  
Mocht de uitkomst zijn dat Optisport niet als winst beogend kan worden aangemerkt, dan is de SPUK terecht aangevraagd maar moet de verrekende en gecompenseerde BTW die drukt op de kosten en de investeringen van de sportaccommodaties vanaf 1-1-2019 terugbetaald worden.
Wij verrekenen momenteel de btw op basis van de wet omzetbelasting dan wel compenseren deze op grond van de Wet op het btw-compensatiefonds.
De Belastingdienst heeft tot op heden geen uitspraak gedaan over de btw-positie van Optisport.

Risico effecten COVID-19

Toelichting

De gehanteerde grondslagen voor waardering en resultaatbepaling zijn gebaseerd op de continuïteitsveronderstelling van de gemeente Dronten. Echter, als gevolg van de uitbraak van COVID-19 wereldwijd, zijn door de Nederlandse overheid ingrijpende maatregelen genomen om de verspreiding van dit virus onder controle te krijgen. Deze maatregelen en mogelijke maatregelen die nog volgen, hebben naar verwachting belangrijke financiële gevolgen voor instellingen in Nederland. Deze gevolgen zijn op dit moment nog niet te overzien. De door de Nederlandse overheid genomen maatregelen kunnen impact hebben op de ontwikkeling van de opbrengsten en daarmee de ontwikkeling van het resultaat. Ook de financiële positie (liquiditeit en solvabiliteit) kan daardoor onder druk komen te staan. Door de Nederlandse overheid is een breed pakket aan maatregelen aangekondigd ter ondersteuning van instellingen. Op grond van de financiële positie van de gemeente Dronten per balansdatum van boekjaar 2020, de prognose voor 2022 en de positieve invloed van de ondersteuningsmaatregelen door de overheid die de negatieve financiële gevolgen van de uitbraak van COVID-19 zullen beperken, acht het college een duurzame voortzetting van de activiteiten niet onmogelijk. De begroting is dan ook opgemaakt uitgaande van de veronderstelling van continuïteit.